De toekomst van inclusief onderwijs

Het zijn woorden die Karim Amghar niet ontmoedigen, maar motiveren om het onderwijs inclusiever te maken. Als docent, auteur en spreker zet hij zich in voor gelijke kansen en benadrukt hij dat diversiteit geen belemmering mag zijn, maar juist een kracht. Benieuwd naar Karims inzichten over inclusief onderwijs en hoe scholen dit in de praktijk kunnen brengen?

Inclusief onderwijs gaat niet alleen over wie er in de klas zit, maar vooral over hoe iedereen zich daar voelt. Het is onderwijs waarin verschillen geen belemmering zijn, maar juist een kracht. Een plek waar leerlingen, ongeacht hun achtergrond, talenten of beperkingen, niet alleen welkom zijn, maar volledig mee kunnen doen. Karim vertelt dat het draait om meer dan lesstof; het gaat om samen leren, samen groeien en elkaar versterken. 

Diversiteit en inclusie in het onderwijs zijn geen modegrillen, maar noodzakelijke pijlers voor een rechtvaardige samenleving. Wanneer er wordt gesproken over een inclusieve school, gaat het niet alleen om het aantal etnische of culturele groepen dat vertegenwoordigd is, maar vooral om hoe die diversiteit wordt benut. Het gaat om het creëren van een omgeving waarin iedere leerling zich gezien voelt en gelijke kansen krijgt om te groeien, ongeacht zijn of haar achtergrond.

Karim zegt dat kansengelijkheid daarbij een cruciale rol speelt. In een land als Nederland, waar het verschil tussen kansrijk en kansarm vaak al in de vroege schooljaren wordt gemaakt, is het van groot belang dat scholen de drempels wegnemen voor leerlingen die niet vanzelfsprekend toegang hebben tot dezelfde middelen of steun. Dit begint bij het erkennen dat de context van een leerling – zijn of haar thuissituatie, sociaal-economische status, etniciteit – de kans op succes beïnvloedt. Scholen moeten die ongelijkheid niet verdoezelen, maar actief aanpakken door passende ondersteuning te bieden en ongelijkheid te compenseren.

1. Flexibele lesprogramma’s: Scholen moeten de ruimte bieden voor maatwerk, zodat leerlingen met verschillende leerniveaus en behoeften de juiste begeleiding krijgen. Dit betekent niet alleen differentiatie in de lesstof, maar ook het gebruik van innovatieve werkvormen die de lesstof toegankelijker maken voor iedereen.

2. Training voor docenten: Inclusie begint bij de leraar. Het is essentieel dat docenten worden getraind om diversiteit te begrijpen en in hun klaspraktijk te integreren. Dat gaat verder dan een workshop over cultuurverschillen: het gaat om het ontwikkelen van vaardigheden in het omgaan met uiteenlopende achtergronden, leerbehoeften en gedragingen.

3. Betrokken ouders en wijkpartners: Scholen kunnen niet alleen vertrouwen op het klaslokaal; ze moeten actief samenwerken met ouders, buurtorganisaties en maatschappelijke initiatieven. Dit versterkt niet alleen de band met de wijk, maar zorgt ervoor dat leerlingen steun krijgen van alle kanten; thuis, op school én in de gemeenschap.

4. Fysieke toegankelijkheid: Inclusie is niet alleen een kwestie van mentaliteit, maar ook van praktische uitvoering. Scholen moeten zich fysiek toegankelijk maken voor alle leerlingen. Dit gaat verder dan rolstoeltoegankelijkheid; het betekent bijvoorbeeld ook dat leerlingen met prikkelgevoeligheid een rustige plek krijgen of dat er ruimte is voor leerlingen om in eigen tempo te werken.

5. Ruimte voor leerlingen om hun stem te laten horen: Inclusie is pas echt effectief als leerlingen zich gehoord en betrokken voelen. Het gaat erom dat ze actief meedenken over hoe hun school voor hen moet zijn. Leerlingenraden, brainstormsessies en feedbackmomenten geven hen de kans om invloed uit te oefenen op hun leeromgeving.

De inclusieve school verwelkomt kinderen van diverse achtergronden en streeft naar een veilige en respectvolle omgeving voor iedereen. De school hanteert een integrale benadering van inclusie, waarbij respect voor verschillende culturen en overtuigingen centraal staat. Dit wordt ondersteund door programma’s die sociale vaardigheden en verbinding bevorderen. Andere scholen kunnen hiervan leren door inclusie niet als een apart beleid te behandelen, maar als een kernwaarde die verweven is in het hele onderwijsproces.

De toekomst van inclusief onderwijs in Nederland zou moeten draaien om het omarmen van diversiteit als de norm, niet de uitzondering. Volgens Karim mag inclusie geen project zijn, maar een fundament van het onderwijs. Scholen moeten zo ingericht worden dat ze zich aanpassen aan de unieke behoeften van elke leerling, of het nu gaat om een beperking, culturele achtergrond of andere verschillen. “Het is tijd om een cultuur te ontwikkelen waarin iedere leerling zich gezien en gehoord voelt, zonder dat ze zich hoeven aan te passen aan een ‘standaard’ manier van leren. Alleen dan kunnen we spreken van echt inclusief onderwijs.”

Volgens Karim moet je je publiek laten zien hoe ze direct verschil kunnen maken. Dit kan door voorbeelden te laten zien van scholen die inclusie al succesvol omarmen, waar verschillende achtergronden worden gevierd en kinderen écht samen leren. "Laat zien dat het kan, beter nog, dat het ontzettend waardevol is. De energie die vrijkomt wanneer leerlingen zich gezien en gewaardeerd voelen, is ongeëvenaard," zegt Karim.

“Het mooiste van het onderwijs is dat het je de kans geeft om dagelijks bij te dragen aan kansengelijkheid. Er is geen vakgebied dat meer voldoening geeft dan werken aan een rechtvaardigere toekomst en dat gevoel moet je willen overdragen. Laat zien dat iedere kleine stap richting inclusief onderwijs een grote impact heeft. Als je je publiek laat voelen dat ze deel uitmaken van deze beweging en dat hun inzet het verschil maakt, dan weet je dat ze niet alleen geïnspireerd zijn, maar ook actie zullen ondernemen.”