Mentale (veer)Kracht, Sport- en Prestatiepsychologie

Een blog van expert Michael Kortekaas

De afgelopen jaren zie je dat er steeds meer focus ligt op mentale veerkracht en mentale training. Dit geldt zeker voor functies met prestaties op topniveau en waar een grote werkdruk heerst en het stressgehalte hoog is. Zie dan maar overeind te blijven en de prestaties neer te zetten die van je verlangd worden. In deze blog vertelt motiverende spreker en duurzaam leiderschap deskundige Michael Kortekaas, hoe je dit aanpakt.

Rico Schuijers is Michaels compagnon en één van de bekendste sportpsychologen van Nederland. Rico wordt ook wel de ‘Godfather van de Sportpsychologie’ genoemd.

Al vanaf 1993 is hij bezig met de psychologie van sport en hij heeft veel betekend voor prestatieverbetering van teams en atleten. Je kunt wel zeggen dat hij heeft meegedragen in het behalen van menig medailles op Nederlands, Europees, wereldniveau en de Olympische spelen.

Daarvoor heeft hij mentale tools ingezet die niet alleen zorgen voor mentale veerkracht, maar ook voor leiderschap in organisaties en teamverband. We lichten de 5 meest gebruikte mentale tools voor je uit.

1. Doelen stellen
2. Visualisatie
3. Energiemanagement
4. Aandachtscontrole
5. Gedachtecontrole

Wie (top)prestaties wilt leveren en leiderschap wilt tonen moet weten wat hem of haar motiveert. Daarbij zit er nog een verschil tussen intrinsiek of extrinsiek gemotiveerd zijn en dat heeft te maken met ‘taakgerichtheid’ of ‘egogerichtheid’. Bij taakgerichte mensen zie je dat zij vaak bereid zijn hard te werken, daarnaast hebben zij meestal een stabiel zelfvertrouwen. Mensen die meer op het ego gericht zijn, hebben vaak een natuurlijke aanleg en willen met zo min mogelijk training winnen. Beiden types zijn strebers, alleen op een andere manier.

Voor duurzaam leiderschap en voor motivatie met blijvend resultaat dien je onderscheid te maken tussen verschillende soorten doelen en deze op te stellen:

• Jouw droomdoel: ligt ver in de toekomst en dient hoofdzakelijk als inspiratie;
• Jouw resultaatdoel: je vergelijkt jezelf met anderen;
• Jouw prestatiedoel: je vergelijkt je prestaties met wat je eerder hebt bereikt;
• Jouw procesdoel: je richt je voornamelijk op de manier waarop je iets doet.

Door je taak te visualiseren en het zo echt mogelijk te ‘verbeelden’ wordt deze meer effectief, doordat je meer zintuigen erbij betrekt. Je gaat je doel en taak dus niet alleen zien maar ook ruiken, voelen, proeven en/of horen. Daardoor ontstaat er meer mentale veerkracht en leiderschap. Onderstaande video van Erben Wennemars is daar een goed voorbeeld van.

De twee manieren waarop ons brein werkt:

1. Door te doen (meest effectief);
2. Door te visualiseren.
   

Door het inzetten van verbeeldingstechieken kun je dus beter worden in ‘de uit te voeren taak’. Visualisatie wordt ook gebruikt voor bijvoorbeeld spanningscontrole. Door aan iets rustgevends te denken, kun je spanning oproepen of juist afbouwen.

Het effectiefst is om een situatie te visualiseren en die vanuit je eigen perspectief te bekijken en te ervaren, dus als het ware met je eigen ogen.

‘One picture says more than a thousand words’.

Wellicht herken je deze beelden wel: een bokser komt op met een geweldige show en opzwepende muziek waarmee hij zichzelf klaarstoomt voor het gevecht of een sprinter die zichzelf vlak voor de start een paar keer flink op zijn benen slaat en schreeuwt.

Spanningscontrole wordt ook wel energiemanagement genoemd, en wordt vaak in plussen en minnen uitgedrukt. Voor iedere taak is er een bepaalde spanning nodig en daarbij is het van belang dat deze taak met de juiste spanning uitgevoerd wordt. Het gaat dus om spanningscontrole.

De spanningsboog die hierbij optreedt kun je weergeven als omgekeerde U-vorm in een grafiek.

‘Waar zat je met je aandacht?!’ Een bekende vraag en opmerking of zelfs ergernis van coaches, medespelers of een collega die je vaak hoort als ze iemand zien falen, omdat zijn of haar aandacht waarschijnlijk op iets anders gericht is dan de taak die van hem of haar verwacht werd. Bij het leveren van prestatie is het belangrijk om je aandacht op de juiste taak kunnen richten.

Hans Ebenspächer, een sportpsycholoog en hoogleraar uit Duitsland, bedacht het beeld van de 6 aandachtcirkels (zie afbeelding).

Om taakgericht te kunnen werken is er concentratie oftewel de mogelijkheid om je te kunnen focussen nodig. Dit vergt veel van je leiderschap en kent een mentale veerkracht training.

Je zelfvertrouwen beïnvloedt voor een groot deel de gedachten die je hebt over je eigen capaciteit. Als je er zeker van bent dat je over voldoende capaciteiten beschikt voor de taak die je te wachten staat, beïnvloedt dit je prestatie positief. Twijfel je over je bekwaamheid, dan sta je al 1-0 achter.

Het 4G-schema

Albert Ellis is grondlegger van de Rationeel- Emotieve Therapie (RET) en gebruikt voor deze mentale veerkracht en vaardigheid het 4G-model. Hij leert mensen irrationale, improductieve en niet helpende gedachten uit te bannen. Het schema volgt de lijn: gebeurtenis – gedachte – gevoel – gedrag.

Bijvoorbeeld:

Gebeurtenis: nemen van een strafschop.
Gedachte: ‘Als ik ‘m maar niet mis’.
Gevoel: angst of onzekerheid.
Gedrag: verkrampte aanloop en bal verkeerd raken.

In dit voorbeeld zie je dat je je min- en plusgedachten hebt.

Door mentale vaardigheden rondom het thema zelfvertrouwen en mentale veerkracht te oefenen, kun je de negatieve en ongewenste gedachten – ook wel denkfouten genoemd –veranderen.

Met deze Big 5 kun je de kwaliteiten van leiders van de toekomst verbeteren. Je creëert niet alleen meer mentale veerkracht in je team, maar ook nieuw en duurzaam leiderschap wat uiteindelijk zorgt voor meer werkgeluk.

Wil je meer weten over het trainen van je organisatie en team in mentale veerkracht of krachtig leiderschap of wil je Michael als motiverende spreker boeken? Neem contact op.